© Robert Benschop

The Open Road - het onbestemde als doel Door René van Peer De reis als doel, de weg als bestemming - niets lijkt verder af te staan van de koele, pragmatische instelling waar de hedendaagse mens zich aan vastklampt. Een vastomlijnd resultaat is gemakkelijker te verkopen dan de weg daarheen, met de talloze alternatieven die bij elke bocht en afslag kunnen opdoemen. De kortste, de snelste route is een doel op zich geworden. De blik is strak gericht op het einde van de weg. Afleiding die zich onderweg aandient is uit den boze. The Open Road van componiste Kate Moore en regisseur Matthias Mooij draait juist om de talloze manieren waarop je een weg kunt afleggen. Deze muziektheatervoorstelling ging twee jaar geleden in première als onderdeel van het project Double Mixed, dat gericht was op de samenwerking van regisseurs en componisten in de totstandkoming van nieuwe producties. Sylvia Stoetzer verstrekte de opdracht en heeft het stuk artistiek begeleid in het Haagse podium Korzo. De voorstelling wordt nu hernomen door De Diamantfabriek, het nieuwe productiehuis voor muziektheater in Amsterdam, als onderdeel van de nieuwe serie Club Opera. In The Open Road vindt de reiziger van alles op zijn pad, hij doolt rond in een web van lijnen die hij allemaal zou kunnen volgen. Alle mogelijkheden liggen open, als aan het begin van een leven. Een oceaan van kansen. Uitgangspunt van de voorstelling is de gedichtencyclus Song of the Open Road waarin de Amerikaanse Transcendentalist Walt Whitman het reizen verheerlijkt, het onderweg zijn zonder eindbestemming. Zo word je vrij, betoogt hij, zo breek je door de begrenzingen van conventies. Wetten, een geregeld leven, scholing langs gebaande paden, de ballast van overbodige feitenkennis - dat alles kun je loslaten als je jezelf begeeft op dit pad, dat aan alle kanten open is. Het is een thema dat Moore aanspreekt. Geboren in Engeland verhuisde ze op jonge leeftijd naar Australië, en woont nu al weer enige tijd in Nederland. Ze voelt zich nergens werkelijk verankerd, zoals ze zich in haar muziek niet door een bepaalde stijl laat leiden. ‘Het trekken is onderdeel van mijn familiegeschiedenis’, zegt ze. ‘De familie van mijn moeder stamt uit Nederland. Zelf voel ik me enigszins ontworteld omdat ik niet in het land ben opgegroeid waar ik geboren ben. Ik ben gefascineerd geraakt door de songlines van de Australische Aborigines, migratielijnen door het woestijnlandschap die beschreven worden in hun liederen, met informatie hoe ze in die barre streken kunnen overleven.’ Het tweetal kwam op dit thema na een eerdere samenwerking, die ze bespraken op een caféterras. Moore: ‘Het liep tegen de avond. De ondergaande zon scheen recht in mijn gezicht terwijl ik met Matthias aan het praten was. Ineens leek het of er een enorme vlucht vogels uit zijn hoofd tevoorschijn kwam. Onder het vliegen vormden ze de meest fantastische patronen. In werkelijkheid verschenen ze natuurlijk achter hem, aan de horizon. Het bleken spreeuwen te zijn. Zoals ze vlogen leek het of ze het voor hun plezier deden. Ik had in Australië nog nooit zoiets gezien.’ Op zoek naar literaire teksten rond het gegeven van reizen en rondtrekken, stuitte ze op het gedicht van Whitman: ‘Het gaat in essentie over het zoeken naar iets dat je niet kent - en zo hebben we het gedicht in feite ook gevonden. Bij het lezen merkte ik dat het me op een muzikale manier aansprak. Ik was er meteen van overtuigd dat de tekst gezongen moest worden. Literaire teksten spreken me niet altijd op een muzikale manier aan, maar deze gedichten zijn echt liederen. Wat meer is, de thema’s raakten het hart van wat we zochten voor deze nieuwe voorstelling.’ De openheid die Whitmans tekst en instelling ademen, is weerspiegeld in de aanpak van Moore en Mooij. ‘Je kunt de verschillende delen beschouwen als eilandjes die elk hun eigen vragen stellen en eigen mogelijkheden bieden’, zegt Mooij. ‘We hebben de volgorde veranderd tot we het gevoel hadden dat ze een geheel vormden, een land. De teksten zijn niet theatraal gedacht, dus we moesten er zelf theater van zien te maken. In theater zijn mensen het materiaal waar je mee werkt. We moesten een acteur hebben die de gedichten als het ware kon denken, en we wilden musici anders inzetten dan gebruikelijk. We hebben hen geëngageerd als acteurs: niet voor een paar repetities, maar voor een langere periode, zodat ze tezamen een groep zouden vormen en als zodanig het stuk zouden dragen. We besloten dat iedereen in principe een rol in het stuk moest kunnen hebben.’ Moore vult aan: ‘Terwijl we het stuk aan het ontwikkelen waren, bleek dat zangeres Michaela Riener ook harmonium kan spelen, en dat trompettist Eef van Breen een uitstekende zanger is. Op die manier verrijkten ze het palet. Het sluit aan bij het idee van Whitman dat elk individu een creatieve geest is.’ Opvallend in het beeld is de rode kleur van verscheidene in het oog springende objecten - bollen wol die afgewikkeld worden tot verknopende draden, een manshoog wiel en een ladder. De kleur heeft geen specifieke betekenis in het stuk, aldus Mooij. ‘Maar net als de objecten is het onderdeel van een palet dat een reeks associatieve mogelijkheden schept. Ik geef daar als regisseur wel enige sturing aan, maar ik verwacht van de mensen in het publiek dat zij er ook moeite voor doen. Als je tijd en moeite besteedt aan de poëzie, komt het stuk naar je toe. Het is zelf een open road, een route die open ligt. Het wil de mensen uitnodigen. Daarom is er geen gordijn dat open en dicht gaat. Als het publiek binnenkomt is acteur Jan van Eijndthoven al bezig met het oprollen van een bol wol. Dat creëert ook de verwachting dat er iets te gebeuren staat.’ Ongewoon aan The Open Road is de vanzelfsprekende vervlechting van muziek en drama, door de intensieve samenwerking tussen makers uit verschillende disciplines. ‘De manier waarop we eraan gewerkt hebben was nieuw voor ons’, zegt Mooij. ‘Ook opent het de weg naar ontwikkelingen binnen het genre van muziektheater als acteurs en musici het aandurven om iets van hun vermogens te laten zien. Het sluit aan bij Kate’s benadering van het componeren. Ze had wel een afgeronde partituur, maar die bestond uit componenten waar we een hele wereld mee konden opbouwen.’ ‘Iedereen heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van het stuk’, voegt Moore toe. ‘We hebben mensen aangesproken op kwaliteiten waar anders nooit een beroep op gedaan wordt. Dat sluit aan bij de filosofie van De Diamantfabriek, die artistiek leider Sylvia Stoetzer voor ogen heeft. Zij heeft binnen Korzo de aanzet gegeven voor The Open Road. We zouden onze werkwijze, waarbij iedereen mede verantwoordelijk is voor het uiteindelijke stuk, niet op veel andere plekken kunnen realiseren. Daarnaast wil De Diamantfabriek bij makers zoals wij betrokken blijven. We zijn nu in opdracht van Sylvia bezig met het ontwikkelen van een grote muziektheatervoorstelling.’

Nieuwe muziektheaterserie trapt af met The Open Road van Matthias Mooij en Kate Moore Amsterdam, 16 augustus 2010 – Van 4 oktober tot en met 4 december 2010 gaat de eerste officiële Club Opera tournee langs tien Nederlandse podia. Hiervoor is de muziektheatervoorstelling The Open Road van componiste Kate Moore en regisseur Matthias Mooij verkozen. De serie Club Opera presenteert hedendaagse muziektheaterproducties en –makers en zet daarbij ontmoeting en dialoog tussen makers en publiek centraal. In het voorjaar van dit theaterseizoen gaat de voorstelling Penthesilea van Lotte de Beer en Benedict Weisser op tournee met Club Opera. Club Opera Club Opera is een samenwerkingsverband van Nederlandse podia en productiehuizen die de allernieuwste muziektheater- en (kamer)operaproducties een podium biedt. Bovendien creëert Club Opera een ontmoetingsplek tussen makers en publiek. De opzet is informeel en met het oog op deelname van iedereen, ook – of misschien wel juist – de mensen die denken ‘dat ze geen verstand hebben van opera’. Conservatoriumprogramma De makers en artiesten van de toekomst – conservatoriumstudenten – dragen ook hun steentje bij aan Club Opera. In overleg met diverse Nederlandse conservatoria worden programma’s opgezet rondom de voorstellingen van Club Opera. Studenten komen niet alleen in aanraking met hun mogelijk toekomstige vak, maar ook met hun toekomstige publiek. Zij zetten zich in om zowel voor als na de voorstelling de dialoog tussen makers en publiek aan te wakkeren, het publiek te ontvangen en de avond als geheel aan te kleden. Het randprogramma is per avond verschillend. The Open Road The Open Road is een magisch realistische vertelling over de vraag wat de mens drijft om altijd weer verder te willen trekken en de talloze manieren waarop een weg kan worden afgelegd. Uitgangspunt voor de voorstelling is de gedichtencyclus Song of the Open Road van Walt Whitman (1819-1892). Whitman verheerlijkt in zijn cyclus het reizen, het onderweg zijn zonder eindbestemming, het zoeken naar iets dat je niet kent. Regisseur Mooij en componiste Moore werkten nauw met elkaar samen, waardoor muziek en drama echt met elkaar vervlochten zijn. Door instrumentalisten als personages te zien wordt de muziek een aaneenschakeling van dramatische gebeurtenissen en dramatische handeling wordt muziek. Componist Componiste Kate Moore woont en werkt als componist in Nederland en Australië. Zij heeft met de gerenommeerde Amerikaanse Bang on a Can All-stars samengewerkt aan een nieuwe compositie, Ridgeway, en schrijft voor uiteenlopende ensembles in Nederland zoals Ensemble Klang, Modelo62 en Orkest de Volharding. Haar werken worden uitgevoerd in The National Gallery of Australia, The Museum of Modern Art in Massachusetts America, Het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam, het Korzo Theater in Den Haag en Theatre des Bouffes du Nord in Paris. Regisseur Matthias Mooij werkt als regisseur in Nederland en Zwitserland. Recente werken zijn Salomé (Toneelschuur Haarlem 2009), Und oben standen wir (Basel 2008), Interieur (Festival a/d Werf en Oerol 2008), Hond Vrouw Man (Toneelschuur Haarlem 2007). Daarnaast werkt hij als assistent van regisseurs Ivo van Hove (o.a. Antonioni project) en Pierre Audi. Samenwerking Componist en regisseur werkten eerder al succesvol samen met hun muziektheatervoorstelling De stad (2007). The Open Road is hun tweede muziektheaterwerk. The Open Road is oorspronkelijk een productie van Korzo die in seizoen 2008 / 2009 in première ging en toen zes maal is uitgevoerd in Nederland. De voorstelling wordt nu hernomen door De Diamantfabriek, het nieuwe productiehuis voor hedendaags muziektheater in Amsterdam. Mezzosopraan & harmonium: Michaela Riener Spel: Jan van Eijndthoven Harp & zang: Eva Tebbe Trompet & zang: Marc Kaptijn Trompet & zang: Eef van Breen Ontwerp toneelbeeld: Piia Maria Opname tape: Tom Gelissen Lichtontwerp: Bas Vissers Speellijst zo 10 okt Korzo5HOOG Den Haag do 14 okt Schouwburg Arnhem Arnhem vr 15 okt Theater aan de Slinger Houten do 21 okt Deventer Schouwburg Deventer wo 27 okt Rotterdamse Schouwburg Rotterdam do 11 nov Theater Odeon Zwolle za 13 nov Ostadetheater Amsterdam wo 17 nov Toneelschuur Haarlem vr 3 dec Grand Theatre i.s.m. Stadsschouwburg Groningen za 4 dec De Nieuwe Vorst Tilburg